Zondag 16 augustus 2020
De zondag heb ik gebruikt om in Berlijn een aantal boekenmarkten te bezoeken. Over het algemeen kun je daar best wat leuke originele boeken vinden over de Duitse geschiedenis. Het was wel duidelijk te merken dat het door de hele coronasituatie in Berlijn een stuk rustiger was dan anders. Ook het aantal personen dat op deze boekenmarkten aanwezig was om boeken te verkopen was een stuk minder dan in andere jaren.

Maandag 17 augustus 2020
Op deze maandag ben ik met de auto weer teruggereden naar Nederland. Al vele jaren had ik op mijn lijstje staan om een keer naar de voormalige grensovergang Helmstedt-Marienborn te gaan. Deze grensovergang lag langs de A2. Dat was de weg waarover je door de DDR heen moest om uiteindelijk in West-Berlijn uit te komen. Nadat de bewaking van de grens in 1990 is gestopt, hebben alle gebouwen een monumentale status gekregen. Je kunt dit gebied bezoeken en er is ook een goed gedocumenteerd informatiecentrum waarin uitgebreid wordt ingegaan op de geschiedenis van dit gebied. Omdat je hier met de auto langs komt, is dit een mooie plek om te bezoeken op een tussenstop weer terug naar Nederland.



Overigens werd in de zomer van 2020 de corona pandemie in Duitsland al heel serieus genomen. Waar in Nederland van mondkapjes nog geen sprake was, was dat in Duitsland in alle gebouwen gewoon verplicht. Daardoor was het continu duidelijk dat er nog steeds iets aan de hand was. Weer terug in Nederland leek het als het ware alsof corona daar niet bestond.



Op de volgende foto is aan de rechterkant een transportband te zien. Mensen die bij de grensovergang aankwamen moesten hier hun paspoort afgeven. Dat werd dan personeel van de grensovergang op de transportband gelegd. De transportband eindigde bij de barakken verderop waarin mensen zaten die de paspoorten gingen controleren. Hierdoor was er dus meer tijd om alles uitgebreid te controleren dan wanneer de paspoorten pas afgegeven zouden worden bij de barakken zelf.



Alle mensen die hier vroeger werkten waren in dienst van de geheime dienst van Oost-Duitsland, de Stasi. Het ging hier dus niet alleen om het simpelweg controleren van paspoorten maar ook om het onderscheppen van personen die volgens de DDR een gevaar waren voor het systeem. Hierdoor kon deze mensen de toegang tot de DDR geweigerd worden of werden ze wel toegelaten maar in de gaten gehouden. De onderstaande foto laat de barak zien waarin de paspoorten gecontroleerd werden. Met behulp van een kaartsysteem werd dan gekeken of een bepaalde persoon voorkwam in dit systeem. Ook werd gecontroleerd of het inreisvisum echt was.



De volgende foto laat het gebied zien waarin vrachtwagens gecontroleerd werden. Hier is te zien dat er een groter hoogteverschil is tussen de grond en het controlegebouw. In tegenstelling tot bij normale auto’s vond bij vrachtauto’s de daadwerkelijke controle bij het gebouw zelf plaats.



Iets verderop vindt dan de controle van personen plaats door de douane van de DDR. Ook hier was de invloed van de Oost-Duitse geheime dienst weer groot. De controleurs van paspoorten, die allen werkzaam waren bij de Stasi, stonden in rang boven de douanemedewerkers en konden deze dus orders geven. Er werd vooral gecontroleerd op de aanwezigheid van zaken die in de DDR niet ingevoerd mochten worden. Dat was de eigen munt van de DDR, maar ook westelijke kranten, cassettebandjes en grammofoonplaten werden in beslag genomen. Ook was er een scanapparaat voor bagage. Begin jaren ’70 is er een overeenkomst gesloten waardoor het makkelijker werd om te reizen naar West-Berlijn over het grondgebied van de DDR. Sinds 1972 vonden deze controles dan niet meer plaats bij personen die enkel naar West-Berlijn gingen.



De douane controleerde ook of vluchtelingen in de auto verstopt waren. Hiervoor was op het terrein een aparte garage beschikbaar waarin auto’s volledig onderzocht konden worden. Doordat vanaf 1972 verkeer naar West-Berlijn niet meer door de douane gecontroleerd werd, zorgde dit dus voor allerlei vluchtpogingen.



Het volgende gebouwtje had een tweetal functies. Het deel dat vanaf deze kant te zien is, diende als kantine voor het personeel. De andere kant was een bankkantoor. Sinds 2001 is dit deel van het gebouw ingericht als een stilteruimte.

Het witte gebouw op de foto was in gebruik om ziekenauto’s of auto’s met overledenen te controleren. Dit kon zo gebeuren buiten het zicht van de normale reizigers. Om vluchtpogingen en smokkel te voorkomen werden ook de kisten waarin de overledenen lagen geopend. Bij het vervoer van zieken vond hier de overdracht plaats.



Het andere deel van het kantinegebouw was door de staatsbank van de DDR in gebruik als wisselkantoor. Sinds 1964 moest iedereen die naar de DDR reisde een vast bedrag aan West-Marken inwisselen tegen Oost-Marken. Dit natuurlijk tegen een ongunstige koers. Het probleem was, dat het vaak lastig was om dit bedrag ook volledig uit te geven vanwege de lage prijzen in de DDR.



Bij het verlaten van de DDR konden de Oost-Marken niet ingewisseld worden tegen West-Marken en was het ook niet mogelijk om deze mee te nemen naar het westen. Dit kantoortje had dan ook een van de hoogste omzetten van alle bankkantoren van deze bank.



Het kantoorgebouw waarin zich allerlei werkruimtes bevonden, is tegenwoordig in gebruik als tentoonstellingsruimte.



Het volgende deel van dit reisverslag is te vinden op deze pagina