Woensdag 2 maart 2022
In de Berlijnse wijk Charlottenburg staat het museum Berggruen. Het museum bevat de collectie van de kunstverzamelaar Heinz Berggruen. Hij gaf zijn collectie kunst in eerste instantie in bruikleen en droeg deze later over aan de Stichting Pruisisch Cultuurbezit. Zijn collectie bestaat uit meer dan 120 werken van Pablo Picasso, veel schilderijen van Paul Klee, werken van Henri Matisse en ook nog een collectie van Afrikaanse beelden.

Na de dood van de kunstverzamelaar zijn nog een 2000 andere objecten uit zijn verzameling in dit museum terecht gekomen. Het museum bezit dan ook een van de grootste openbaar toegankelijke verzameling van werken van Picasso. Het oudste werk van Picasso komt uit 1897, het jongste werk uit 1972. Achteraf was ik precies op tijd, want later in het jaar 2022 is het museum gesloten voor een grote renovatie die gaat duren tot en met het jaar 2025.



Een van de oudere werken van Picasso is het schilderij “Vrouwenhoofd” uit 1906. Het is een houtsnede die gemaakt is op papier.



Heinz Berggruen werd in januari 1914 in de wijk Wilmersdorf in Berlijn geboren. In 1936 emigreerde hij naar de Verenigde Staten om na een studie aan de Universiteit van Californië aan de slag te gaan als journalist. In 1944 keerde hij als soldaat in het Amerikaanse leger terug naar Duitsland. Na de oorlog startte hij in 1947 in Parijs een eigen galerij en werd een succesvolle kunsthandelaar. Vanaf 1980 hield hij zich volledig bezig met het opzetten van een eigen verzameling. In de jaren 1991 tot en met 1996 is deze verzameling in de National Gallery in London tentoongesteld. In 1996 keerde hij terug naar Berlijn en kwam zijn verzameling uiteindelijk in dit museum terecht.



Op de onderstaande foto is het bronzen beeld “Grote staande vrouw III” van Alberto Giacometti uit 1960 te zien.



Het museum Berggruen bestaat volledig uit een verzameling van moderne Europese kunst. Naast de werken van Picasso hangen er ook schilderijen van Matisse. Een van deze schilderijen is een vrouw, volledig getekend in het blauw die aan het touwtje springen is.



Een ander schilderij van Matisse is dit werk uit 1929 wat zijn atelier in Nizza laat zien. Het is een olieverfschilderij gemaakt op doek.



De volgende foto laat een drietal schilderijen zien van de kunstenaar Paul Klee.



In de tijd van 1909 tot de Eerste Wereldoorlog ontstaan een aantal kubistische schilderijen. Het gaat hier om schilderijen die vooral opgebouwd zijn in kubussen. Waarbij in eerdere werken nog kleuren zoals blauw en rood gebruikt werden door Picasso is er nu een schilderij met uitsluitend grijstinten. Een voorbeeld hiervan is het schilderij van de zittende vrouw met gitaar uit 1912.



Een weer veel kleurijker schilderij is het volgende stilleven uit 1919 waarop een glas, een bos bloemen een gitaar en een fles te zien is. Hier zijn de vele rechte hoeken t.o.v. zijn eerdere werk al weer verdwenen.



Een ander werk van Picasso is het schilderij “Minotauromachy” uit 1935. Op dit schilderij zijn verschillende zaken te zien zoals een klein meisje met een kaars en een boeket bloemen, maar ook een Minotaurus (een mythisch wezen met het lichaam van een mens en het hoofd van een stier). In dit schilderij zijn een aantal zaken te zien die ook terugkomen in het werk Guernica van 1937.



Een werk van Picasso van na de Tweede Wereldoorlog is dit schilderij uit 1953 dat een lezende vrouw laat zien.



Van de kunstenaar Paul Klee bevinden zich ook een aantal schilderijen in dit museum. Het bijzondere aan deze kunstenaar is dat hij verschillende stijlen gebruikt om schilderijen te maken (van figuratief tot abstract) maar dit op het zelfde moment doet en dus niet in bepaalde periodes. Paul Klee is geboren in een familie van musici maar besloot om een opleiding tot graficus te gaan volgen. Kort voor het begin van de Eerste Wereldoorlog vertrok hij naar Tunesië. Vanaf dat moment werden zijn schilderijen ook kleurrijker.



Vlak in de buurt van het Museum Berggruen bevindt zich een apart museum wat geheel is ingericht voor de verzameling van de “Stiftung Sammlung Dieter Scharf zur Erinnerung an Otto Gerstenberg”. Dit is een verzameling van 300 surrealistische werken en de voorlopers hiervan. De verzameling bevindt zich sinds 2008 in het huidige gebouw. Dieter Scharf is in 1926 in Berlijn-Dahlem geboren. Hij was de tweede zoon van Margarethe Gerstenberg.



Na de dood van zijn moeder in 1961 nam hij samen met zijn broer het beheer van de verzameling van de vader van Margarethe over. Dat was Otto Gerstenberg. Doordat hij al bij zijn opa met kunst in aanmerking kwam is hij vanaf 1951 begonnen met het zelf aan kopen van kunst. Kort voor zijn dood in 2001 heeft hij alle werken aan de stichting overgedragen. Net als in het museum Berggruen gaat het dus ook hier om een collectie die oorspronkelijk door een prive-persoon is opgezet.



Otto Gerstenberg was de oprichter van een grote verzekeringsmaatschappij. Toen hij woonde in de wijk Berlijn Dahlem bevond zich hier dan ook een van de belangrijkste collecties van schilderijen van die tijd. Hij verzamelde zowel oude meesters als moderne schilderijen. Met dat laatste worden dan werken bedoeld tot en met 1910. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een flink deel van de collectie in bunkers opgeslagen, verwoest of na de oorlog door de Russen meegenomen. Sinds 1995 zijn deze objecten uit de verzameling te zien in Sint Petersburg en Moskou.



De volgende foto laat een schilderij van Victor Hugo zien uit een onbekend jaar waarop een aantal ruïnes zijn afgebeeld.



Een ander schilderij dat onderdeel is van de collectie is dit schilderij van Max Ernst uit 1919/1920 waarop een ambigue figuur wordt afgebeeld.



Zowel de verzameling van Scharf-Gerstenberg als het Museum Berggruen zitten in een gebouw dat tussen 1851 en 1859 gebouwd is in opdracht van Frederik Willem IV. Vanaf 1967 zat het Egyptische museum in het gebouw. In 2005 vertrok dit museum naar het Museumeiland in het centrum van Berlijn. Hierna heeft er een verbouwing plaatsgevonden en is er voor het gebouw ook een glazen toegangshal gebouwd.



In 2008 is het museum met de verzameling van Scharf-Gerstenberg op deze plek geopend. Aanvankelijk was de collectie in bruikleen voor een periode van 10 jaar. In 2018 is dit verlengd met nogmaals 10 jaar.



Naast schilderijen bestaat de collectie ook uit een aantal andere zaken zoals dit kamerscherm waar geen verdere gegevens van bekend zijn behalve dan dat het tussen 1850 en 1900 gemaakt is. In combinatie met Museum Berggruen geeft dit museum een mooi overzicht van kunst gemaakt in de 20ste eeuw.



Het volgende deel van dit reisverslag is te vinden op deze pagina